สุภาษิต คำพังเพย สำนวนไทย

สุภาษิต คำพังเพย สำนวนไทย
เกี่ยวกับข้าว ชาวนา

สำนวน	ความหมาย
กระดูกสันหลังของชาติ	ส่วนสำคัญที่สุดของชาติมัก หมายถึง ชาวนา
กินข้าวต้มกระโจมกลาง	ทำการโดยไม่พิจารณาให้รอบคอบ
กินข้าวร้อนนอนตื่นสาย	มีชีวิตอยู่อย่างสบาย
กินน้ำตาต่างข้าว	มีทุกข์โศกมาในชีวิตตลอดเวลา
แก่เพราะกินข้าว เฒ่าเพราะอยู่นาน	แก่แต่ไม่มีประโยชน์
ข้าวเหลือเกลืออิ่ม	บ้านเมืองที่บริบูรณ์ด้วยข้าวปลาอาหาร
ขว้างข้าวเม่า	ประเพณีโยนมะพร้าวเข้าไปในที่ที่เขากำลังตำข้าวเม่าอยู่ เพื่อแลกข้าวเม่าไปกินบ้าน
ข้านอกเจ้า ข้าวนอกหม้อ	การกระทำหรือความประพฤติ นอกเหนือคำสั่งหรือแบบอย่างขนบธรรมเนียม
ข้าวคอยฝน	หมายถึง การรอคอย
ข้าวแดงแกงร้อน	บุญคุณ
ข้าวไม่มียาง	คนที่ได้รับบุญคุณไปแล้ว ไม่นึกถึงบุญคุณเหมือนกับว่าข้าวที่กินเข้าไปแล้วไม่มียางติดอยู่ให้คนระลึกถึงบุญคุณเลย
ข้าวบูดปลาร้า	ชีวิตสมรสเมื่อนานวันก็มักจะเกิดความเบื่อหน่ายซึ่งกันและกัน
ข้าวพึ่งนา ปลาพึ่งน้ำ	การพึ่งพาอาศัยกัน
ข้าวยากหมากแพง	ภาวะขาดแคลนอาหาร, ทุพภิกขภัย
ข้าวใหม่ปลามัน	อะไรที่เป็นของใหม่ก็ถือว่าดี
ข้าวนอกนา	บุคคลที่ไม่ได้เกิดในถิ่นนั้นๆ หรือเป็นบุคคลที่ถูกผู้อื่นจัดว่าไม่ได้เป็นพวกพ้อง
ควายขวิดอย่าขวาง	อย่าเข้าขวางเหตุการณ์ที่กำลังรุนแรง
ความวัวไม่ทันหาย ความควายเข้ามาแทรก	มีเรื่องไม่รู้จักจบสิ้น เรื่องนี้ยังไม่ทันเสร็จก็เกิดเรื่องใหม่ขึ้นมาอีก
คว่ำข้าวเม่า	ล้มคว่ำหน้า
เคียวอยู่ในท้อง	คดโกงไม่มีศีลธรรม
ฆ่าควายอย่าเสียดายพริก	ทำการใหญ่ ไม่ควรตระหนี่
เงินทองข้าวของ	คนมั่งมีเพราะมีสิ่งของที่จัดว่าเป็นเครื่องบ่งบอกความร่ำรวย คือ เงิน ทอง ข้าว และของ
จับแมวแจวเรือ จับเสือไถนา	ทำสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ใช้คนไม่เหมาะสมกับความสามารถ
เจอมวยตี เจอะผีเผา เจอะข้าวกิน	ปรับตัวเองให้เข้ากับสภาวะของที่นั่น
เจ้าข้าวแดงแกงร้อน	ผู้มีบุญคุณที่เคยอุปการะเลี้ยงดูมา
ชั่วหม้อข้าวเดือด	ระยะเวลาสั้นๆเปรียบได้เพียงแค่หม้อข้าวเดือด
ชายข้าวเปลือก  หญิงข้าวสาร	ผู้ชายสืบพันธุ์ได้ทั่วไปเหมือนข้าวเปลือกตกที่ไหนก็งอกเงย ส่วนผู้หญิงหากผิดพลาดก็เสียหาย เหมือนข้าวสารตกที่ไหนก็เน่า
ซื้อควายหน้านา ซื้อผ้าหน้าหนาว	ซื้อของไม่คำนึงถึงกาลเวลา ย่อมได้ราคาแพง
ได้เบี้ยเอาข้าว	นอกจากจะเอาเงินแล้วยังจะเอาข้าวอีกด้วย
ตกถังข้าวสาร	ผู้ชายที่ได้แต่งงานกับหญิงที่มีฐานะดี
ตำข้าวสารกรอกหม้อ	หาเพียงแค่พอกินไปมื้อหนึ่งๆ,ทำพอให้เสร็จไปชั่วครั้งหนึ่งๆ
ทำนาล่าเป็นข้าควาย มีเมียสายเป็นข้าลูก	ทำงานสิ่งใดทีหลังผู้อื่นมักเสียเปรียบ
ทำนาออมกล้า ทำปลาออมเกลือ	ทำการสิ่งใด ถ้ากลัวหมดเปลืองย่อมไม่ได้ผลสมบูรณ์
ทำนาบนหลังคน	ทำกินโดยเอารัดเอาเปรียบผู้ที่ออกแรงทำงานนั้นๆ
ทุบหม้อข้าว	ตัดอาชีพ, ทำลายอาชีพของตนเอง
ในน้ำมีปลาในนามีข้าว	ประเทศไทยฝนตกสม่ำเสมอจึงทำการเพาะปลูกได้ผลดีเป็นอู่ข้าวอู่น้ำ
บนข้าวผี ตีข้าวพระ	ขอร้องให้ผีสางเทวดาหรือสิ่งศักดิ์สิทธิ์ช่วยเหลือ โดยจะแก้บนเมื่อสำเร็จประสงค์แล้ว
ไม่ได้เบี้ยเอาข้าว	ไม่ได้อย่างหนึ่งก็ต้องเอาอีกอย่างหนึ่ง ไม่ยอมกลับมือเปล่า
ไม่มีข้าวสารกรอกหม้อ	ยากจนไม่มีเงินแม้แต่จะซื้ออาหาร
หมาเห็นข้าวเปลือก	ทำอะไรกับสิ่งที่อยู่ข้างหน้าไม่ได้เพราะไม่ต้องการ หรือต้องการแต่ไร้สมรรถภาพ เปรียบเหมือนหมาเห็นข้าวเปลือกแต่กินไม่ได้
เลี้ยงเสียข้าวสุก	เลี้ยงเอาไว้เสียข้าวสุกเปล่าจะใช้ทำงานการอะไรไม่ได้
หุงข้าวประชดหมา ปิ้งปลาประชดแมว	ทำประชดหรือแดกดันซึ่งรังแต่จะเสียประโยชน์
อู่ข้าวอู่น้ำ	ถิ่นที่เกิด, แหล่งที่อุดมสมบูรณ์

ที่มา :

		- ข่าวสารเมล็ดพันธุ์ข้าว ของสำนักเมล็ดพันธุ์ข้าว ปีที่ 1 ฉบับที่ 1 ตุลาคม - ธันวาคม 2550
		- http://ecurriculum.mv.ac.th
		- http://www.thaigoodview.com
		- หนังสือขวัญข้าว กระทรวงวัฒนธรรม